Zachowek to uprawnienie bliskich członków rodziny spadkodawcy (dzieci, wnuków, rodziców, małżonka) do żądania wypłacenia określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku.
Zachowek dla kogo?
Po śmierci spadkodawcy spadek ulega przekazaniu spadkobiercom, którzy zyskują prawo do majątku spadkowego. To komu przypadnie spadek, zależy od ustawy albo z testamentu. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym w pierwszej kolejności spadkobiorcami stają się dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek/małżonka –przydzielane są im równe części spadku. W przypadku braku zstępnych (dzieci, wnuki) małżonek i rodzice otrzymują spadek jako główni spadkobiorcy.
Testament
Testament czyli dokument sporządzony przy świadkach (testis – świadek) w celach zarządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Reguluje go kodeks cywilny w Polsce. Testament dotyczy tylko jednej osoby – nie ma możliwości tworzenia testamentów wspólnych czy zbiorowych. Dokument ten spadkodawca może na każdym etapie odwołać lub zmienić jego części. Wszelkie zmiany jaki i cały dokument musi zostać spisany przez osobę bezpośrednio dotyczącą – nie ma możliwości posługiwania się przedstawicielem.
Na podstawie testamentu, komu przysługuje zachowek? Jeśli osoby blisko spokrewnione zostały pominięte w testamencie na zasadach kompensaty i sprawiedliwości rozdziału majątkowego mogą ubiegać się os zachowek.
Kiedy należy się zachowek? Spadkodawca może dowolnie zarządzać swoim majątkiem na przykład poprzez sporządzenie testamentu albo dokonać darowizny – poprzez podarowanie komuś fragmentu swojego majątku. W przypadku, gdy testament pomija osoby blisko spokrewnione, a wcześniejsze czynność spadkodawcy, na przykład wspomniane darowizny przekazywane są osobom niespokrewnionym lub spokrewnionym w dalszych liniach, pominięci członkowie blisko spokrewnione mają prawo ubiegać się o zachowek – czyli część majątku spadkowego, który przysługuje im za sam fakt bycia blisko spokrewnionym ze zmarłą osobą. Służy on również do ochrony praw bliskich krewnych. Zachowek po śmierci uprawnia bliskich członków rodziny spadkodawcy (dzieci, wnuków, rodziców, małżonka) do roszczenia praw do zapłaty określonej kwoty od osób, które nabyły prawa do spadku. Mówiąc prościej, jeżeli na przykład dziecko zostało pominięte przez zmarłego w testamencie, ma prawo dochodzić roszczenia o zachowek po rodzicach.
Roszczenia w sprawie zachowku można przeprowadzić przez pozew do sądu lub tańszą formą w postaci ugodowej pisemnej umowy dotyczącej zapłaty należytej kwoty. Sprawy przeprowadzane za pośrednictwem sądu są standardowo droższe, dłuższe i zasadniczo bardziej kłopotliwe, w szczególności gdy w grę wejdą egzekucje komornicze.
Zobacz nasz skup nieruchomości w całej Polsce
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek – komu się należy? Prawo do zachowku przysługuje zstępnym – czyli potomkom po linii prostej: dzieciom, wnukom, prawnukom i dalej, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Prawo do zachowku nie przysługuje natomiast:
- powinowatym, czyli krewnym od strony małżonka (np. teściowi, synowej),
- osobom, które zostały wydziedziczone w testamencie lub zostały określone w tym dokumencie jako niegodne dziedziczenia
- osobom, które zrzekły się dziedziczenia, a także spadkobiercom, którzy odrzucili spadek,
- małżonkowi, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji lub wobec którego spadkodawca wniósł uzasadniony pozew o rozwód z jego wyłącznej winy,
- osobom uprawnionym do zachowku, ale otrzymały już wcześniej od spadkodawcy darowizny o wartości równej lub wyższej wartości przypadającego zachowku.
Wydziedziczenie – co to takiego?
Wydziedziczenie to prawnie uregulowana adnotacja w testamencie spadkobiercy pozbawiająca możliwości roszczeń do zachowku zstępnych, małżonka lub rodziców.
Wydziedziczenie jest to możliwe, gdy osoba taka wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Innym powodem jest dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Wydziedziczyć można również osobę, która uprawniona do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Skuteczność wydziedziczenia jest zależne od podania realnej przyczyny chęci dokonania tego procesu. Bez dokładnego wpisu w testamencie wydziedziczenie nie będzie skuteczne. Jeśli natomiast spadkobierca przebaczył osobie prawnie uprawnionej do zachowku, nie będzie możliwe jej wydziedziczenie.
Zajmujemy się również skupem mieszkań zadłużonych
Zachowek po rodzicach – do ilu lat?
Zachowek po rodzicach jest roszczeniem majątkowym, co oznacza, że ulega również przedawnieniu po pewnym czasie. Zachowek po rodzicach przeterminuje się po 5 latach od chwili, gdy został ogłoszony testament. Jeśli zmarły nie zostawił testamentu, to okres przedawnienia liczy się od chwili, w której otwarto spadek.
Jak oblicza się zachowek?
Po ustaleniu całkowitej wartości spadku wraz z zapisami windykacyjnymi oraz darowiznami dokonanymi w przeciągu ostatnich dziesięciu lat. Pierwszym krokiem w drodze do ustalania wysokości kwoty należnego zachowku jest określenie należnego ułamka wartości udziału spadkowego dla osoby objętej możliwością otrzymania zachowku. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny, czyli dziecko/wnuk jest małoletni – otrzymuje on dwie trzecie wartości udziału spadkowego. W pozostałych wypadkach spadkobiorcy otrzymują połowę wartości udziału spadkowego. W kolejnym kroku ustala się konkretną wartość kwoty zachowku dla danej osoby.
Kto płaci za zachowek?
Osoby odpowiedzialne za zapłatę zachowku to spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjni oraz obdarowani na podstawie umowy darowizny.
Jeśli spadkobiercy nie są w stanie z różnych przyczyn zapłacić zachowku – głownie z przyczyn finansowych, kiedy to ich udział w spadku jest niższy niż wartość należytej wartości zachowku jaką musi wypłacić, wówczas za zapłatę należności odpowiadają zapisobiercy windykacyjni. Zapisobiercy to osoby, na rzecz których spadkodawca dokonał zapisu windykacyjnego. Jeśli również te podmioty zawiodą, do wypłaty zachowku zobowiązane zostaną osoby obdarowane. Warunkiem jest jednak, aby darowizna ta była zaliczona do spadku oraz nie może być to darowizna przekazana wcześniej niż dziesięć lat przed otwarciem spadku.