Samowola budowlana to wciąż duży problem w Polsce. Nie jest łatwo ją wykryć i najczęściej konsekwencje ponoszą osoby, które zostaną zgłoszone na przykład przez sąsiadów. Lata 90 to rozkwit samowoli budowlanej. Prawo budowlane było mało skuteczne, a ściganie osób łamiących to prawo było prawie niemożliwe. 19 września 2020 roku doszło do nowelizacji Prawa budowlanego. Co to jest samowola budowlana? Czy teraz legalizacja samowoli budowlanej jest możliwa? Jaka jest opłata legalizacyjna? Na te pytania odpowiemy w poniższym artykule.
Co to jest samowola budowlana?
Prawo budowlane nie definiuje konkretnie czym jest samowola budowlana. Art. 48 pozwala jednak wysnuć pewne wnioski. Za samowolę uznaje się budynki lub części budynków, które powstają lub już powstały bez pozwolenia na budowę lub zgłoszenie (również jeżeli został wniesiony sprzeciw gminy). Oznacza to, że każde działanie niezgodne z Prawem budowlanym jest samowolą budowlaną. Prace budowlane nie mogą rozpocząć się bez wymaganego pozwolenia bądź zgłoszenia. Jeżeli tak się stanie to możemy ponieść tego poważne konsekwencje. Warto zadbać o formalności jeszcze przed rozpoczęciem budowy i wstrzymać się aż do momentu wydania pozwolenia, nawet jeżeli jesteśmy pewni, że takie pozwolenia uzyskamy.
Samowola budowlana – kto ją stwierdza?
Decyzję o uznaniu danej budowy czy budynku za samowolę budowlaną podejmuje inspektor nadzoru budowlanego, a czasem wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego. Sprawdza on czy zostało naruszone Prawo budowlane, czy budynek posiada konieczne pozwolenie albo czy jego budowa została zgłoszona. Postępowanie w takich przypadkach zostało opisane w art. 48-53a. Pojawiły się też nowe artykuły, które zmieniają zasady legalizacji samowoli budowlanej. Mowa w nich o budynkach pozostających w trakcie budowy, a co do których nie zostało wystawione pozwolenie na budowę. Dodatkowo nie wzięto pod uwagę możliwości przedawnienia się samowoli budowlanej. Jedyne uproszczenie dotyczy budynków starszych niż 20 lat. W takim przypadku istnieje możliwość przeprowadzenia uproszczonej procedury legalizacyjnej.
Samowola budowlana – konsekwencje
Najważniejszą konsekwencją jaką może ponieść inwestor nie stosujący się do Prawa budowlanego jest nakaz rozbiórki. Dostaje on informacje o wstrzymaniu budowy i ma czas na złożenie wniosku o legalizację samowoli budowlanej. Jeżeli tego nie zrobi, wycofa wniosek, nie złoży wymaganych dokumentów, nie wpłaci opłaty legalizacyjnej albo będzie kontynuował budowę, to dostanie nakaz rozbiórki. Inwestor ma 30 dni na złożenie wniosku od dnia otrzymania postanowienia o wstrzymaniu budowy. Jeżeli nakaz rozbiórki zostanie zlekceważony to właściciel nieruchomości może zostać ukarany bardzo dotkliwą grzywną, nawet wielokrotnie. Dodatkowo art. 90 stanowi, że samowola budowlana może zostać ukarana karą ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat 2. Zawsze można skorzystać z pomocy skupu nieruchomości, mają do dyspozycji porady prawne.
Legalizacja samowoli budowlanej
Samowola budowlana może zostać zalegalizowana, jeżeli budynek jest zgodny z przepisami techniczno-budowlanymi. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku budynków starszych niż 20 lat. Wtedy mamy do czynienia z uproszczoną legalizacją samowoli budowlanej. Legalizacja samowoli budowlanej wymaga złożenia innych dokumentów w przypadku budynków wymagających pozwolenia na budowę, a innych dokumentów w przypadku konieczności zgłoszenia.
Legalizacja samowoli budowlanej budynków wymagających pozwolenia na budowę jest możliwa i konieczne jest złożenie kilku dokumentów. Przede wszystkim jest to zaświadczenie prezydenta, burmistrza albo wójta o zgodności budynku z obowiązującymi przepisami. Jest to między innymi plan zagospodarowania przestrzennego. Równie ważnymi dokumentami jest projekt budowy, oświadczenie o posiadaniu prawa własności oraz projekt techniczny.
Jeżeli legalizacja samowoli budowlanej dotyczy budynku na zgłoszenie to również należy złożyć zaświadczenie prezydenta, burmistrza lub wójta oraz oświadczenie o prawie własności do nieruchomości. Dodatkowo należy też przedstawić projekt zagospodarowania terenu lub działki. Oczywiście konieczne jest też złożenie wniosku o legalizację (w obu przypadkach). Bez kompletu dokumentów legalizacja samowoli budowlanej nie będzie możliwa.
Koszt legalizacji – opłata legalizacyjna
Opłata legalizacyjna może w niektórych przypadkach być bardzo wysoka, a to powinno zachęcać do przestrzegania przepisów Prawa budowlanego. Opłata legalizacyjna jest zależna przede wszystkim od wielkości budynku ale też od tego czy zostało zlekceważone pozwolenie na budowę czy konieczność zgłoszenia budowy. Jeżeli postawiliśmy mały domek letniskowy i nie zgłosiliśmy tego do odpowiedniego urzędu, to opłata legalizacyjna nie będzie aż tak dotkliwa. Wacha się bowiem między 2500-5000 zł. Dużo wyższe kwoty pojawiają się w przypadku samowoli budowlanej dotyczącej budynków bez pozwolenia na budowę. Tu opłata legalizacyjna może wynieść nawet do 900 000 zł. Czasem okazuje się nawet, że dużo bardziej opłacalna jest rozbiórka.